Veranderende zorg en de toenemende invloed van innovatieve technologie

De ‘vergrijzing van de samenleving’ is inmiddels een wijdverbreid begrip. Maar lang niet iedereen is zich bewust van de concrete uitdagingen die dit met zich meebrengt voor de zorgsector. Het aantal ouderen in Nederland neemt toe van zo’n 1,3 miljoen 75-plussers in 2019 tot 2,1 miljoen in 2030. Ouderen worden ook ouder, blijven langer vitaal en wonen langer zelfstandig thuis. Het type zorg dat benodigd is om dit te ondersteunen, verandert daarom mee.

Maar met meer ouderen in Nederland stijgen ook de kosten van zorg die ouderen nodig hebben om langer vitaal te blijven. De kosten voor gezondheidszorg zijn vorig jaar met 3,1% gestegen naar € 100 miljard (volgens het CBS de sterkste toename sinds 2010). Dit komt neer op € 5.808,- aan zorgkosten per persoon. De verwachting is dat het met dit tempo in 2040 is verdubbeld naar € 11.000,- per Nederlander.

Daarnaast wordt met een toenemende vitaliteit van de inwoners van Nederland steeds gecompliceerdere (persoonlijke) behandelingen en operaties vereist. Steeds minder patiënten overlijden aan ‘welvaartsziekten’, zoals kanker, hart- en vaatziekten en diabetes. Dit komt doordat de behandelingen succesvoller worden, onder andere doordat de zorg nu steeds meer een persoonlijke aanpak krijgt (‘personalized medicine’).

Dit vergt niet alleen veel van artsen en ondersteunend personeel, maar ook van de zorgverzekeringen die nieuwe medicijnen in hun pakket opnemen om specifieke ziekten te kunnen behandelen. Met als gevolg dat de zorgkosten opnieuw stijgen.

Dit neemt niet weg dat veel mensen, niet alleen ouderen, het prettig vinden om zorg thuis te krijgen. Zij ervaren dat deze zorg hen meer regie op hun leven, flexibiliteit en comfort geeft. Ook knappen mensen in een eigen omgeving sneller weer op.

Hier is enkele jaren terug ook het beleid van ziekenhuizen op aangepast, waarbij patiënten die herstellende zijn van een operatie of behandeling, zo snel mogelijk weer naar huis kunnen. Daarnaast is het ontvangen van zorg thuis ook een antwoord op de toenemende zorgvraag, tekort aan ziekenhuispersoneel en stijgende zorgkosten.

Het kabinet realiseert zich dat ook na deze kabinetsperiode de zorgvraag zal blijven stijgen terwijl de arbeidsmarkt krapper wordt, met name in deze thuiszorg. Om de zorg toekomstbestendig te maken stelt het kabinet komend jaar € 88 miljard beschikbaar. Dat is ruim € 3 miljard meer dan in 2019. Het kabinet investeert met name op drie belangrijke gebieden:

• Extra geld voor goede zorg (met name voor jeugdzorg, ouderen- en mantelzorg en de beschikbaarheid van geneesmiddelen)
• Betaalbare zorg en extra geld om het werken in de zorg aantrekkelijker te maken
• Preventie: voor het voorkomen van zorgkosten

Technologische zorginnovatie en de vertraging in de implementatie ervan

In het gat dat ontstaat tussen een toenemende zorgvraag, hogere zorgkosten en een tekort aan behandelend personeel ontstaan er ook nieuwe mogelijkheden.

De laatste jaren zijn innovatieve ontwikkelingen op medisch technologisch gebied en e-health exponentieel toegenomen. Deze technologie speelt slim in op verschillende behoeftes in de markt, zoals:

• Sociale robots: bijvoorbeeld om ouderen meer te laten bewegen, gezond te laten eten en drinken, te herinneren aan medicijninname etc.
• Ondersteuning mantelzorg en thuiszorg: onder andere door als geheugensteun te werken voor ouderen en voor ondersteuning van de thuishulp bij zware activiteiten
• Hulp op afstand of digitaal spreekuur huisarts/specialist
• Robotica dat assisteert bij operaties
• Telemonitoring of zelfmonitoring

Er zijn verschillende benaderingen om nieuwe technologie in de zorg te introduceren. Ofwel vanuit het perspectief van het ziekenhuis en de klinische vraag, of vanuit ‘technology push’, die primair vanuit de mogelijkheden van de technologie denkt.

Bij startups en innovatieve productontwikkeling wordt vaak gesproken over een ‘Valley of Death’: een fase waarin hard gewerkt wordt aan een idee of prototype, maar waarin de onderneming voornamelijk alleen geld uitgeeft. Bij specifiek medische ontwikkelingen ziet men zelfs het gevaar van twéé Valleys of Death. Het vinden van investeerders en het daadwerkelijk aanboren van een markt is een belangrijke, maar certificering is er zeker ook één.

Door veranderende Europese regels voor de certificering van medische apparatuur is er een lange wachtrij bij de notified bodies, ook om huidige apparatuur te her-certificeren. Bovendien zitten een flink aantal van deze notified bodies in Engeland. Bij een harde Brexit mogen zij geen Europese certificering meer uitvoeren.

Stimulering implementatie van technologische zorginnovatie

De Nederlandse overheid probeert de ontwikkeling en implementatie van slimme technologie zoveel mogelijk te ondersteunen. Dit door het opstellen van speciale verbeterprogramma’s en subsidieregelingen.

Op deze wijze kan voorkomen worden dat ondernemingen vanwege financiële problemen gedwongen moeten stoppen met productontwikkeling of zich moeten terugtrekken uit certificeringstrajecten. Zorginstellingen kunnen dankzij programma’s zoals Langer Thuis (Ministerie VWS) worden bijgestaan in het vitaal houden van ouderen die thuis wonen.

Enkele interessante (nationale én internationale) subsidieprogramma’s en –regelingen die hierop inspelen zijn:

Stimuleringsregeling nieuwe wooninitiatieven

Financiering van nieuwe vormen van wonen en zorg voor ouderen. De regeling bestaat uit drie onderdelen, waaronder een subsidie voor de initiatieffase van een woonzorgarrangement, een borgstelling voor de planontwikkelfase en een borgstelling voor achtergestelde lening voor de bouw- en nafinancieringsfase.

SET (Stimuleringsregeling E-health Thuis)

De Stimuleringsregeling E-health Thuis heeft als doel het stimuleren van het op grotere schaal en structureel inzetten van e-health in de reguliere zorg aan en ondersteuning van mensen thuis. Subsidie is 50% van de subsidiabele projectkosten, waarbij een subsidieaanvraag ten minste € 125.000,- en maximaal € 750.000,- bedraagt.

IMDI (Innovative Medical Devices Initiative)

Technologie voor bemensbare zorg: specifieke calls voor de ontwikkeling van projecten om de inzet van zorgpersoneel te ondersteunen en de zorgvraag te verminderen. De komende periode zullen twee regelingen worden opengesteld, voor doorbraakprojecten (TRL 1-3, maximaal € 125.000,- subsidie) en voor demonstratieprojecten (TRL 4-6, maximaal € 750.000,- subsidie).

DIH-HERO (Digital Innovation Hub Healthcare Robotics)

DIH-HERO is een netwerk van verschillende internationale partners die zich inzetten voor de ontwikkeling van innovatieve robotica voor de gezondheidszorg. Het netwerk stelt verschillende grensoverschrijdende calls beschikbaar, waaronder vouchers die reiskosten vergoeden (maximaal € 2.000,-), Technology Demonstrator samenwerkingsprojecten (TRL 6-7, maximaal € 100.000,-) en Technology Transfer Experiment (TRL 5-7, maximaal € 200.000,-).

AAL (Active & Assisted Living)

Doel van het Europese Active & Assisted Living Programme is de ontwikkeling van innovatieve, op ICT gebaseerde, oplossingen voor ouderen en hun omgeving. Het gaat om producten en diensten die de kwaliteit van leven verbeteren en ouderen in staat stellen zo lang mogelijk zelfstandig te wonen en te leven. Deze Europese samenwerkingsprojecten kunnen maximaal € 2,5 miljoen per project ontvangen, waarvan maximaal € 500.000,- voor de Nederlandse partner(s).

Op zoek naar financiering om met uw idee te kunnen bijdragen aan een vitalere wereld? Neem contact op met Leap om uw projectidee te toetsen.